İsveç’te köfte ve dolma gibi yemeklerin geçmişi 1700’lü yıllara uzanıyor. Uzun yıllar Osmanlı' da sığınmacı olarak kalan XII. Karl'ın ülkesine dönerken bu yemeklerin tariflerini de götürdüğü ve bu yemeklerin zamanla İsveçlilerin ulusal yemekleri haline geldiği biliniyor.
Demirbaş Şarl (XII. Karl), Rus çarı Petro’yla 1709’da Poltava Muharebesi’nde karşı karşıya gelir. .Rusya çarı I. Petro'nun İsveç kralı Demirbaş Şarl'ı büyük bir yenilgiye uğrattır. Savaştan canını zor kurtaran Demirbaş Şarl, 1.500 askerle birlikte kaçarak Osmanlı Devleti'ne sığınır ve Osmanlı sınırları içinde bulunan Boğdan'daki Bender kentinde "Beş yıl üç ay" bir krala yaraşır şekilde ağırlanır.
İsveççe "“Kalabalik” karışıklık veya kargaşa demek. XII. Karl, nam- ı değer Demirbaş Şarl, Osmanlı'yı terk edip ülkesine döndüğünde beraberinde bazı Türk yemeklerini, kahveyi ve bazı Türkçe kelimeleri de götürür. Bunlardan biri, ünlü İsveç köftesidir. 2018 tarihinde İsveç devletinin resmi Twitter hesabında "İsveç köfteleri, aslında Kral 12. Karl'ın Türkiye'den eve getirdiği tarife dayanıyor. Gerçeklere bağlı kalalım." paylaşımı yapılmıştı. Demirbaş Şarl, Ruslarla savaşıp yenilince Osmanlı' ya sığındığında, Osmanlı sarayında her şeyin kayıt altına alındığı bir sistem vardı. Mutfaktaki tuzdan, kuru naneye kadar, kilere giren çıkan her şeyin kaydı tutulurdu. İşte. XII Karl, gitmek bilmediği için, krala ve adamlarına harcanan paraların devletin demirbaş bütçesinden ödendiği için ona “Demirbaş” denildi.
İsveç'te oldukça meşhur bir yemek olan lahana dolmasının da XII. Karl'ın Osmanlı'dan getirdiği tarifler sayesinde İsveç'te yayıldığı bilinmekte. Dünyaca ünlü çocuk yazarı İsveçli Lennart Helsing'in yazdığı bir çocuk şarkısında Kral'ın Türkiye'den getirdiği köfte ve lahana dolmalarından bahsedilmesi, bunun İsveç'te çocuklara bile öğretilen yaygın bir bilgi olduğunu ispatlıyor. Öte yandan "kiosk" (köşk), "kåldolmar" (lahana dolması), "kalabalik" gibi kelimelerin İsveççeye Osmanlı Türkçesinden geçtiği biliniyor. İsveçlilerin Köttbullar’ı (yuvarlak köfte) kahverengi sosla, haşlanmış patates veya patates püresiyle ve yaban mersini reçeliyle servis ediliyor tıpkı Osmanlı mutfağinda oldugu gibi. İsveçliler lahana dolmasına “kåldolmar” diyorlar. Kål:Lahana; Dolmar: Dolmalar... Aynı geleneksel dolma şeklinde sarılıyor ve yine yanında patates ve yaban mersini reçeli ile servis ediliyor. Yanındaysa maydanoz, salatalık ve haşlanmış karnabahar ile süslenip servis ediliyor. 2010 yılından bu yana her yıl 30 Kasım, Demirbaş Şarl’ın Ölüm Yıldönümü, tüm İsveç’te “Lahana Dolması Günü” olarak kutlanıyor.
Pek çok Avrupa ülkesi artık çok kültürlülük üzerinde yükseliyor. Çok kültürlülük, birçok farklı kültürün bir arada yaşadığı toplumları tanımlayan bir kelime.
Kısacası dünyamız artık çok "Kalabalik ' farklı lezzetleri alıp harmanlamayı öğrenmek için geç değil.
Gelecek Yazı: Ceza Köşesinde Unutulan Pontus Ve Bir Pedagoji Deneyimi Olarak; Sanatçı Carl Larsson' un Evi
