Otomatik hareket faaliyetlerimizin büyük bir kısmı da ihtiyat yahut 'alışkanlık' şeklinde kendini gösterir.
Başarı yolunda mühim bir rol oynayan ihtiyatlar, (ileri düşünmek, sakınmak) dikkat edilirse, tamamıyla ferde özeldir ve fertten ferde hatta ayrı bir ferdin hayati tekamülü içinde daima değişebilir.
Bir defa, içgüdüsel hareketler, hayatı birer ihtiyacın ifadesi olarak doğuştan ferde veraset yolu ile intikal ettiği halde; alışkanlıklar sonradan ve umumiyetle başkasından görüp öğrenme sureti ile elde edilir. Birçok defa suni bir şekilde ortaya çıkan bir ihtiyaç ya da eğilimin ifadesi olarak başlar.
Bazen sırf taklit ile bazen düşünceli bir surette başlayan alışkanlıklar, zaman içinde tekrarlana tekrarlana yerleşir ve başlangıçtaki şuurunu kaybederek otomatikleşir.
Örneğin, büyüklerin sağ sola tükürüp sümkürdüğünü gören küçükler evvela buna özenmeye başlar. Bir iki tekrardan sonra, bu tiksindirici hareket onlarda da bir ittiyat halini alır.
Gençlere bakıyorsunuz, etrafındaki kişilere bakarak bir iki sigara içerler daha sonra arkadaşlık gayreti ile bir iki daha derken sigara içme alışkanlığına saplanıp kalırlar.
Başka bir kötü alışkanlık da içki, kumar, yalancılık, havailik gibi ömrü boyunca belalı alışkanlıklar hep böyle başlar ve tiryakilik denen felaketle biter.
İçgüdüler gibi alışkanlıkların da psikolojisi mekanizması birkaç refleksin bileşik bir halde ve herhangi bir düşünce ve ihtiyaç şevki ile harekete geçmesi esasına dayanır.
İhtiyatlar birer görenek halinde taklit ile bazen düşünce mahsulü olarak bağlar ve gitgide birer ihtiyaç halini alır.
Alışkan olmayan için sigara içki kumar asla ihtiyaç ifade etmez fakat bir defa alışınca bunlar, ekmeğe ve suya olan ihtiyaç kadar duyulması güç birer ihtiyaç şekline girer.
Bunun içindir ki alışkanlıkları değiştirmek ve ıslah etmek, belki imkansız değildir ama şu bir gerçek ki, çok güçtür.
Normal bir anneden çocuk sevgisi ve şefkati silinmez.
Bu itibarla ihtiyatlarımızı değiştirmek, sağlam bir nefis terbiyesinin rehberliği ile bunları sevk ve idare etmek hususu ile hidayetten kötü alışkanlıklara başlayıp saplanmamak daima elimizde olduğunu unutmamalıyız.
Gençleri vatanlarına bayrağına dinine istiklal marşının doğrultusunda yetiştirmemiz olmazsa olmazlardandır.
