Tezgah aş demektir, iş demektir. Bir insan kendi işini kurup evine ekmek götürmeye başladıysa ona tezgah sahibi denir. Şayet tezgahını sadece kendisi idare edecek durumda değilse, yani tezgahın işi çoksa bu kez o tezgah başka evlere nan (ekmek) olur can olur.
Tezgah ilk anlamıyla müspetlik ihtiva etse de mecazi manasıyla kiri, arkadan dolanmayı, hileyi, pusuyu, tuzağı anlatır.
Yani tezgah var tezgah var...
Sabahleyin kalkıp hale koşan, oradan aldığı meyve ve sebzeleri pazardaki tezgahına getiren esnaf, aldığı ürünlere hakkaniyetli bir fiyat takdir ederek başlar satmaya. Makul bir fiyatla işine koyulan esnaf eğer elindeki ürünlerini satmayı başarırsa güleç yüzle döner yuvasına.
Aynı esnaf tezgahında tezgah kurarsa o başka iş...
Yani sabahleyin halden aldığı ürünü satış için fiyatlandırırken halka kazık namıyla namlı bir tezgah kurmuşsa, buna tezgahında tezgah kurmak demektir.
Hele esnaf, satacağı ürünlerin iyisini öne, çarık-çürüğü arkaya dizip el çabukluğuyla müşterisine 'yersen' yaparsa, bu da feci bir tezgah üstünde tezgahtır.
Aynı esnaf, ürün satarken ustalıkla ihya ettiği hileyi yani tezgahı dikkate almadan, 'ezan okunuyor' deyip etrafındakilere 'ben namaz düşkünü bir kişiyim' imajı yaratarak namaza koşuyorsa o da bir başka tezgahtır.
Biz biliriz ki abit kişininin abidik kubidikle iş olmaz. Demek ki bu şahıs abit değil şeytana zabittir.
Dedim ya tezgah var tezgah var...
Bir berber esnafı, işinde gücünde çalışıyor. İçeriye iki müşteri giriyor. İlk müşterisini tıraş ettikten sonra diğerini tıraş ediyor. Bu esnaf bir müşterisine kaliteli jilet, diğerine kalitesiz jilet kullanarak muamele etmişse bu berber de tezgah içinde tezgah kuranlar silsilesine dahildir. Küçük bir detay ama 'marka' farkından dolayı yaptığı ayrım, kazançtan ziyade insandan insana farklı değer biçilmesine tekabül eder ki kötü olan da budur. Tabi ki bu tavır da bir tezgahtır.
Tezgahları saymakla bitiremeyiz. Tezgahın diğer anlamı tuzaktır. Tuzak kuranlar bilsinler ki Allah onlara bir tuzak kurarsa o zaman anlarlar tuzağın ne menem şey olduğunu. Tabii Hakk tuzak kurarsa o tuzağa tutulanlar dönüşü olmayan bir yola girdiklerini anlarlar ama çok geç olur.
Tezgahınız olsun. Helalinden rızkınızı onun üstünde kazanın. Lakin demem odur ki tezgahınız üstünde tezgah kurmayın. Zira Allah tuzak kuranları affetmez.