Lastik nedir ve neden üretilir? Geri dönüşümü mümkün müdür?
Kauçuktan üretilen eşyalara genellikle lastik denir. Bundan dolayı öncelikle kauçuğun ne olduğundan bahsetmek gerekir. Kauçuk, ana vatanı Güney Amerika olan kauçuk ağacının öz suyu olan lateksten veya petrol türevi hammaddeler kullanılarak sentetik olarak üretilir. Güney Amerikalı kızılderili halkı Keçuvalar “kauchuk” yani ağlayan ağaç demiştirler. Bunun sebebi ise doğal kauçuğun, ağacından alım şeklidir. Doğal kauçuk, anavatanı olan Güney Amerika’da 15. yy’dan önce Aztek’ler tarafından keşfedilmiştir. Kristof Kolomb Amerika kıtasına ulaştığında orada yaşayan Azteklerin lastik topla oynadıklarından bahseder. Süte benzeyen beyaz renlki bir sıvı olan lateks veya benzeri polimerlerin uygun koşullarda kimyasal tekniklerle kükürtle muamelesi (vulkanizasyon) işlemiyle dayanıklı lastikler üretilebilmektedir. Bu teknik ilk olarak 1839’da Charles Goodyear tarafından keşfedilmiştir.
Teknik olarak lastikler doğal veya sentetik kaynaklı olması farketmeksizin polimerik yapıdadırlar. Polimerik yapıları kimyasal vulkanizasyon sürecine göre (içerisindeki polimerleştirici, çapraz bağlayıcı/bağlanma miktarı) farklı sertliklerde üretilebilir. Bu da farklı kullanım alanları ortaya çıkarmaktadır. Hatta aynı kullanım alanları için farklı ürünler sunulabilmektedir. Sert kauçuktan darbe emici takozlar, destek ve yük taşıyıcı lastik parçalar üretilebilirken, daha yumuşak silgi, araba lastiği veya lastik toplar üretilebilmektedir. Otomobillerde kullanılan yazlık ve kışlık lastik çeşitlerinin olması bundan dolayıdır. Yazlık lastikler, yaz aylarındaki sıcaklıklarda yol tutuşunu artırmak için uygun yumuşaklıkta bulunan lastiklerdir. Kış aylarındaki düşük sıcaklıklarda çok sertleşirler ve uygun yol tutuşu vermezler. Benzer şekilde kış lastikleri ise kış aylarındaki sıcaklıklarda en uygun yol tutuşu sağlayacak sertliktedirler ve yaz aylarında çok fazla yumuşayarak, yakıt tüketimini artırabilmektedir.
İnsanoğlunun çevreye verdiği zararın artık yadsınamaz şekilde görüldüğü günümüzde, tabi ki lastiklerin de çevreye etkilerini bilmek ve tedbir almak gerekmektedir. Eskimiş lastikler genellikle yakılmakta, çok nadir olarak geri dönüştürülmektedir. Üretim sürecini hatırladığımızda ham kauçuk veya sentetik lateks (hidrokarbon temellidirler) kükürtle vulkanizasyonu sonucu elde edildiğinden, yakılması sonucu karbon dioksit ve çevre kirliliği açısından oldukça zararlı olan kükürt oksitleri ortaya çıkar. Tersinmez kimyasal rekasiyonla (tekrar başlangıç maddelerini elde etmenin mümkün olmadığı kimyasal tepkimeler) elde edilen lastiğin geri dönüşümü ancak mekanik parçalama ve destek maddesi, yapı malzemesi, dolgu malzemesi gibi amaçlarla geri dönüştürülmesi mümkündür. Son zamanlarda lastik ve benzeri karbon esaslı malzemelerin kontrollü yakılması ile katma değeri çok yüksek ileri teknoloji gözenekli poroz malzemeler edildiği de bilim insanları tarafından bildirilmektedir.
Problemlerin çözümü, gelecek laboratuvarlardadır.