Reçete’nin bu haftaki konuğu Prof. Dr. Güner Kemal Özgür oldu.
Özel Medical Park Karadeniz Hastanesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Güner Kemal Özgür; prostat, prostat kanseri risk faktörleri, mesane kanserleri, taş hastalıkları ve kapalı böbrek taşı ameliyatı perkütan nefrolitotomi konularında açıklamalarda bulundu.
PROSTAT BEZİ NEDİR?
Prostat bezi, idrar kesesinin altında yer alan ve dış idrar kanalını çevreleyen kestane büyüklüğünde bir organdır. Prostat sadece erkeklerde bulunan ikincil sex organıdır. Meninin sıvı kısmını yapar. Bu sıvının içinde spermlerin canlılığı için gerekli maddeler yer alır. Kadınlardaki rahmin karşılığıdır.
EN SIK RASTLANAN HASTALIKLARI NELER?
BPH olarak adlandırılan İyi Huylu Prostat Büyümesi, Prostat Kanseri ve prostat bezinin iltihabi hastalıkları (prostatit) en sık rastlanan prostat hastalıklarıdır.
ŞİKAYETLER NELER?
Ürogenital yakınmalarla (idrar yaparken yanma, batma, sık idrar çıkma, gece idrar kalkma, zorlanarak idrar yapma, bel ağrısı, apış arasında ağrı ve yorgunluk vs.) başvuran hastaların %25’ine prostatit tanısı konmakta ve erkeklerin %50’si yaşamlarının herhangi bir döneminde prostatit nedeniyle incelenmektedir.
PROSTAT BEZİNİN İYİ HUYLU BÜYÜMESİ NEDİR?
60 yaşın üstündeki erkeklerin %50'si, 70-80 yaşlarındaki erkeklerin %80'i, prostatın kanser olmayan büyümesi ya da tıbbi terimi ile "Benign Prostat Hiperplazisi" (BPH) problemi yaşar. Gerçekte ise büyüyen prostat değil, "adenom" adı verilen bir kısım hücre grubudur.
BPH’DA NE GİBİ ŞİKAYETLER OLMAKTA?
Prostat bezinin yaşlanmayla birlikte büyümesi ve idrar kanalına baskı yapmaya başlaması, çeşitli şikayetlere sebep olur.
Prostat büyümesi; sık idrara çıkmak, geceleri idrar hissi ile uyanmak, idrara başlarken bir süre beklemek, idrarı kesik kesik boşaltmak, idrar yaparken zorlanma, idrarın çatallı çıkması, mesaneyi tam olarak boşaltamama, tuvaletten çıktıktan çok kısa bir süre sonra tekrar idrar hissi duymak, ani idrar sıkışmaları hissetmek, bazen idrarı tutamamak belirtileriyle kendini gösterir.
PROSTAT BİYOPSİSİ NEDEN YAPILIR?
Prostat biyopsisi, prostatta kanser olup olmadığını anlamak için yapılır. Genellikle aşağıdaki durumların varlığında hastalardan prostat biyopsisi istenir.
PSA değerleri hastanın yaşı ile normal değerlerin üzerinde ise, parmak ile yapılan rektal muayenede prostatın üzerinde anormal dokular tespit edilirse, daha önceden biyopsi yapılmış ve tümör çıkmamış vakalarda PSA seviyeleri yükselmeye devam ediyorsa, daha önce yapılmış prostat biyopsilerinde tümörleşme ihtimali olan dokular tespit edilmişse.
BİYOPSİ TEKNİĞİ NASIL OLMALI?
Prostat biyopsisi, Transrektal Ultrason (TRUS) eşliğinde en az 10-12 odaktan yapılmalıdır. Ultrason eşliğinde makattan girilerek prostattan parça alınma işlemidir. Lokal anestezi altında yapılır, genel anestezi kullanılmaz. Biyopsi sabahı lavman ile bağırsak temizliği yapılır ve bu işlem için hastanede yatmak gerekli değildir.
PROSTAT KANSERİ NASIL OLUŞMAKTA?
Bütün vücut dokularında hücreler kendilerini belirli bir kontrol mekanizması içerisinde yenilerler. Böylece zedelenen doku tamir edilir, yenilenir. Kontrol dışı çoğalan hücreler tümör adı verilen hücre topluluklarını oluşturur Prostat kanseri; prostatı oluşturan hücrelerin kontrolsüz bir şekilde, gerekmediği halde çoğalmasıdır.
PROSTAT KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ?
Suçlanan ana unsurlar şunlardır: Aile hikayesi, yaşlanma. Erkek, eğer yeterince uzun yaşarsa örneğin 100 yaşına kadar yaşanabildiği takdirde; hemen hemen tüm erkeklerde prostat kanseri gelişir. Yaş arttıkça prostat kanseri gelişme riski artar. Prostat kanserlerinin %85'i 65 yaşın üzerindeki erkeklerde saptanır. Testosteron (erkeklik hormonu ): Puberteden önce kısırlaştırılmış erkeklerde prostat kanseri (ca) görülmemektedir.
PSA NEDİR?
PSA (Prostat Spesifik Antijeni) adlı kan tetkiki ile BPH ile prostat kanseri teşhisi arasında ayırım yapmaya çalışılır. Bu tetkik hem teşhis koyucu hem de prostat kanseri tedavisinin seyri hakkında bilgi verir. PSA, prostat bezi hücreleri tarafından üretilen bir proteindir ve meninin sıvılaşmasını sağlar. Normal şartlarda total PSA 4 mg/ml değerinin altında olmalıdır. Hatta bazen bu değeri 2.5’a kadar indirenlerde vardır. PSA, prostat kanserine özgün bir madde değildir. Başka patolojilerde de PSA artabilir. Ancak kan PSA düzeyi ne kadar yüksekse, kişinin prostat kanseri olma olasılığı da o denli yüksektir. PSA yüksekliği değerli bir tanı metodu ise de tek başına kanser tanısı koymada yetersiz kalabilir ve diğer tanı metodları ile koordine edilmelidir.
BÖBREK TAŞI NEDİR?
Böbrek taşı böbreklerin içerisinde çeşitli maddelerin kristalizasyonu (taşlaşması) sonucu oluşan maddelerdir.
KİMLERDE OLUR?
Erkeklerde kadınlara göre daha sıklıkla oluşur (oran 3:1). Dünyada her yerde ve her iklimde görülebilmektedir. Sıcak mevsimlerde daha sık oluştuğu gözlenmektedir (vücudun su kaybının daha fazla olmasına bağlı olduğu düşünülmektedir). Diyetin taş oluşumunda önemli bir faktör olduğu kabul edilmiş olmakla beraber bazı taşların oluşumunda daha fazla olarak önem kazanabilmektedir.
NE GİBİ ŞİKAYETLER OLABİLİR?
Böbrekte yerleşmiş bir taş dayanılmaz derecede ağrı yapabileceği gibi hiç veya çok az da ağrı yapabilir. Taş üreter borucuklarına düşebilir ve bu durumda şiddetli ağrı yapma ihtimali daha artmaktadır. Hangi taşların daha az hangilerinin ise daha fazla ağrıya neden olabileceğini tahmin etmek zordur.
ÜRETEROSKOPİ NEDİR?
Bu teknik, idrar borusunda mesaneye ve buradan da dar olan üreterlere teleskop ile girilerek direk görüş altında, buradaki taşın parçalanması veya direkt olarak çıkarılması işlemidir.
KAPALI BÖBREK TAŞI AMELİYATI NEDİR?
Perkütannefrolitotomi ya da PNL orta ya da büyük boydaki taşların (2 cm ve daha üzerindeki taşlar) böbreklerden alınması amacıyla yapılan endoskopik bir operasyondur. Operasyon için hastanın sırt bölgesinde 8-9 milim bir kesi yapılarak buradan böbrek içerisine nefroskop adı verilen optik enstrüman geçirilir. Böbrekteki taş parçalara ayırılır ve parçalar aynı kesiden dışarı çıkarılır.
İŞLEMİN AMACI NEDİR?
PNL operasyonundaki amaç böbrekteki taşı çıkartmaktır. Bu sayede taşa bağlı olarak böbrekte meydana gelen ağrı, enfeksiyon ve idrar yollarında kanama varsa ortadan kalkar. Böbrekte oluşan taşlar kristal taneleri kadar ufak yada bir tenis topu kadar büyük olabilir. Genel olarak bakıldığında böbrekte oluşan taşların çoğunluğu (%80) kendi kendine hasta tarafından düşürülebilmektedir. Birçok taş çeşidi vardır. Taşların %80’ini kalsiyum oksalat taşları, %5 kadar olanını ürik asit taşları, %2 kadarını ise sistin taşları oluşturur.
RİSK FAKTÖRLERİ VAR MIDIR?
Erkek cinsiyeti (3-4 kat daha fazla risk). Ailede taş bulunma öyküsü (özellikle 1. dereceden akrabalarda taş olması, taş oluşturma riskini çok arttırır), 30 yaş civarı, Diyet (yüksek protein ve oksalat içerikli yiyecekler), Dehidrasyon (az miktarda sıvı alan, çok terlemesi olan insanlar konsantre idrar üretirler. Bu kişilerde idrarda kristal oluşumu ve taş oluşumu artar.) Bazı metabolik hastalıklar vücuttan sıvı atılımını azaltabilir, idrar içerisindeki tuz atılım miktarını arttırabilir ya da kalsiyum oksalatın bağırsaklardan emilimini arttırabilir. Östrojen hormonunun ( kadınlık hormonu ) izafi olarak arttığı kronik karaciğer hastalarında prostat ca ‘ya rastlanmamaktadır. Yağlı gıdaların fazla tüketimi gibi çevresel faktörler.
MESANE NEDİR, GÖREVİ NEDİR?
Mesane, böbrekler tarafından yapılan idrarı depolayan ve işemeyi sağlayan organdır.
MESANE TÜMÖRÜ BELİRTİLERİ NELER?
Mesane kanserli hastaların %85-90’ında kanlı idrar (hematüri) ilk gözlenen semptomdur. Hematüri genellikle ağrısızdır, gözle görülebilir ( makroskopik ) , mikroskobik, aralıklı veya sürekli olabilir. Bazı hastalarda sık sık idrara çıkma, idrarını yetiştirememe ve yanma gibi sistit belirtileri de olabilir.
MESANE KANSERİ SEBEBİ NEDİR?
Sebebi genellikle belli değildir. Ancak sigara ve boya sanayisinde uzun yıllar çalışma en sık sorumlu tutulan sebeplerdendir.