On yıl var ayrıyım Kına dağından,
Baba ocağından yar kucağından.
Bir çiçek dermeden sevgi bağından,
Huduttan hududa atılmışım ben.
…
Garibim namıma kerem diyorlar,
Aslımı el almış harem diyorlar.
Hastayım derdime verem diyorlar,
Maraşlı Şeyhoğlu Satılmışım ben.
8.Mart. 37.
(Düşülen tarih muhtemelen Rumi 1337’dir.)
***
Satılmış! Ne demek Allah aşkına böyle bir isim olur mu? Ha bir de bunun Satı’sı var, ne demekse? Han duvarına kazılacak başka isim, kalmamış mı?
***
Abuk sabuk, anlamsız, içi boş hatta çok aykırı anlamlar taşıyan ve Türkçe olmayan onlarca isim, cinsiyet belirleme partilerinde daha doğmamış çocuklara konurken “Han Duvarları” bize ne anlatıyor? Ya Maraş’a ve bu kadim isme sahip çıkan ailelere ne demeli, onlar bize ne anlatıyor?
Satılmış ismi, Orta Asya derinliklerinden iz sürerek Anadolu’ya taşınmış Şamanik bir adlandırmadır. İnanışa göre “Erlik Han” (Türk-Altay mitolojisinde kötülük yapan Tanrı ruhudur) çocukları çalmakta ve satmaktadır. Çocuklarının ölmemesini, yeraltına gitmemesini isteyen aileler erkek çocuklarına Satılmış, kız çocuklarına da Satı adını verirlerdi. Şamanizm döneminde; ölüme karşı bir tedbir olarak çocuğun Tanrıya satılması, İslami dönemde de çocuğun uzun ömürlü olması için Ermişlere adanması inancının adıdır Satılmış. Kısaca tarihi zemini olan özel bir Türkçe isimdir Satılmış.
***
Kayseri-İncesu han duvarına kazılan bu mısralar bir halk ozanı olan Satılmış’a ait. Ömrü uzun olsun hayaliyle bu ismi alan Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış, kısacık ömrüne çok şey sığdırmış. Mısralardan anlaşılıyor ki ömrünü “Cepheden cepheye vuruşarak” geçiren Satılmış, Trablusgarp Savaşından Yemen’e, oradan da Sarıkamış’a yüreğinde iki büyük aşkla yaşamış: “Vatan aşkı ve kendisini Kerem yapan adını bilmediğimiz Aslı’sının aşkı”
Han duvarına kazdıkları; “Vatanseverliğinin, ölümsüz aşkının ve ince hastalığının” anıtsal kitabesi gibidir. Rivayet edilir ki hancı, Maraşlı Şeyhoğlu Satılmışı tanıyıp tanımadığı sorulduğunda “Hana sağ indi, ölü çıktı geçende” cevabını verir. Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış Kınalı Dağa(Ahir Dağı-Maraş) dönemedi, ama hikayesi “Han Duvarları” sayesinde ölümsüzleşti.
***
Maraş, bir Satılmışlar şehridir. Maraşlı Satılmışlar Kurtuluş Savaşı’nda da ömürlerini vatanlarının kutsallığına adadılar. Maraş’ı kahramanlaştırdılar, öldüler ama vatanlarını ölümsüz kıldılar. Kurtuluş Savaşımızda Maraş direnişinin kahramanları: Hilmi Dedeoğlu, Fatmalıoğlu Derviş, Osman Erşan, Terekzade Ahmet, Mümtaz Eren, Zeki Karakız, Yusuf Çavuş, Kılıç Ali Bey, Ragıp Hoca, Sütçü İmam, Senem Ayşe, Kara Yılan. Yani tüm Kahramanmaraş halkı, Satılmışlar ve Satılar.
***
Maraş’ta Satılmış ve Satı adının yeni doğanlara verilme uygulamasının çok azaldığını duymaktayız. Trabzon’da Temel ve Fadime adının unutulmaya yüz tutması gibi. Şimdilerde Maraş’ta; Dılbirin, Şervan, Varşin gibi hiç tanıdık olmadığımız isimlerin çokça verilmeye başlandığını duyuyoruz.
Zira Suriyeliler çocuklarına bu isimleri veriyorlarmış! Satılmış yerine; Şervan (savaşçı), Satı yerine Dılbirin (Yaralı yürek), ya kahraman yerine?
Faruk Nafiz ÇAMLIBEL’İ rahmetle anarak.