Hepimizin bildiği üzere ahilik teşkilatı Hacı Bektaş-i Veli’nin tavsiyesi ile 13. yüzyılda Ahi Evren tarafından kurulmuştur.
Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde yaşayan halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında onları hem ekonomik hem de ahlaki yönden yetiştiren çalışma hayatlarını iyi insan özelliklerinin kuran bir örgütlenme şekliydi.
Yani esnafların çalışma özelliklerini belirleyen ve kuralları olan bir örgütlenme şekliydi. Ayrıca esnaf arasında da birlik beraberliği pekiştiren çok güzel bir teşkilatlanmaydı.
Ahilik, doğruluğun, yardımseverliğin, kardeşliğin, iyi ahlakın ve tüm güzel işlerin birleştiği muntazam bir yapılanmaydı.
Günümüzde de bu işlevi Esnaf ve Sanatkarlar Odaları yürütüyor.
Hepimiz, Selçuklu ve Osmanlı dönemindeki esnafın güzel özelliklerini iyi biliyoruz.
Birbirleriyle yardımlaşmalarını, müşterilerine nasıl iyi davrandıklarını okuduğumuz tarih kitaplarından çok iyi biliyoruz.
Ama yine de Selçuklu ve Osmanlı döneminde yaşayan esnafımızın bu güzel hasletlerinden bazılarını acizane olarak hatırlatmak isterim.
Osmanlı dönemindeki esnafımız, işinde ve hayatında çekememezlik yapmazdı. Kin duymazdı. Dedikodudan kaçınırdı. Gözü tok, kalbi temizdi. Kendisi siftah yaptığında müşterisini uyararak yan tarafındaki esnaf arkadaşının da siftah yapması için ondan alışveriş yapması gerektiğini söylerdi. Müşterilerine karşı şefkatli, merhametli, adaletli olurlardı. Doğruluklarından ve dürüstlüklerinden asla taviz vermezlerdi.
Hem müşterilerine hem de dostlarına karşı güler yüzlü, tatlı sözlü, samimi davranırlardı. Sıkıntılarını, dertlerini asla müşterilerine yansıtmazlardı.
Yaptıkları iyilikleri hemen unuturlar asla başa kakmazlardı.
Terazilerinde asla adaletten şaşmazlardı; hilekarlık peşinde koşmazlardı.
Bir malı değerinden daha yüksek bir fiyata hiçbir zaman satmazlardı. Ölçülerinde Hakka uygun davranırlardı.
Herkesin işini içten ve güler yüzle yaparlardı. Zenginlere, zenginliklerinden ötürü aşırı itibardan kaçınır, fakirlerle dostluk kurmaktan büyük bir keyif alırlardı.
Emirleri altında çalışanlara iyi davranırlardı, onlara iyilikle güzellikle muamelede bulunurlardı. Ayrıca çalışanlarının haklarını alın terleri kurumadan vermeye çok dikkat ederlerdi. Yine o zamanın esnafı aza kanaat eder, daima şükrederdi.
Bunlar, ahilik teşkilatına bağlı esnafın sadece birkaç özelliğinden bazıları. Ahilik teşkilatına bağlı Selçuklu ve Osmanlı dönemindeki esnafın özelliklerini neden mi hatırlatmak istedim.
Bilindiği üzere geçen hafta Beşikdüzü Belediye Başkanı Orhan Bıçakçıoğlu, Beşikdüzü Esnaf ve Sanatkarlar Kooperatifi Olağan Genel Kurulu’nda ilçedeki bazı esnaflara sitemi olmuştu.
Başkan Bıçakçıoğlu bazı esnaflara selam veresi gelmediğini söylemişti ve devam etmişti.
Demişti ki ‘Esnaf kadirşinas olmalı, ahde vefalı olmalı, ahilik kültürüne bağlı olmalı’
Ayrıca güler yüzlülüğün de önemine dikkat çekmişti.
Aslında Sayın Bıçakçıoğlu çok da önemli bir konuya parmak bastı. Belki şehrimizdeki daha önemli sorunlardan dolayı bazı esnafımızın yaptıkları çok da göze batmıyor olabilir.
Ama ne yazık ki şehrimizdeki bazı esnaflarımız ne yazık ki müşterilerinin veli nimeti olduğunu unutuyor. Yukarıda saydığımız Selçuklu ve Osmanlı dönemindeki esnafımızın özelliklerine ters davranıyor. Müşterilerine bırakın güler yüzle davranmayı neredeyse Şehrimizde işini layıkıyla yapan ve Osmanlı’daki ahilik kurallarına uygun davranan esnafımızı tenzih ederim. Onlara teşekkürlerimi iletiyorum.
Yalnız ‘Dükkana neden geldin’ dercesine mahkeme duvarı gibi bir yüzle müşterisini karşılamaya çalışan esnaflarımız da var. Veyahut şehre turistlerimiz akın ettiğinde onlara fahiş fiyatlar uygulayan kul hakkını unutanlar da yok değil.
Oysa dinimizde güler yüz bile sadaka yerine geçildiği unutuluyor.
Elbette esnafımızın birçok sorunu var. Ödeme sıkıntıları var, herkes farkında. Ama her ne olursa olsun bu sıkıntılar müşterilerini asık suratla karşılama hakkını sizlere vermez.
Sayıları çok fazla olmasa da ahilik kültürüne ters davranan esnaflarımıza tek çağrım var. Kendinize ve şehrimize iyilik yapmak istiyorsanız güler yüzü müşterilerinizden eksik etmeyin, yardımsever ve adaletli olun.