Coğrafi işaretin çok farklı tanımları yapılabilir fakat en güzel tanım kendi içerisinde yer almaktadır.
Coğrafi işaretler, belirli bir bölgeden kaynaklanan bir ürünü tanımlayan ya da kalitesi, ünü ve ya diğer karakteristik özellikleri itibariyle coğrafi kaynağına atfedilebilen bir bölgeyi işaret eden sınai mülkiyet hakkıdır. Gıda, tarım, maden, el sanatları ürünlerinden ve sanayi ürünlerinden uygun olanlar Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvurularak tescil ettirilebilir.
Coğrafi işaretler de kendi içersinde ikiye ayrılır. Biri mahreç diğeri de menşe işaretidir.
Coğrafi sınırları belirlenmiş yer ile söz konusu coğrafi yerin insan faktöründen ya da doğasından kaynaklanan bir özelliğe sahip olan ve bu özellikleri itibariyle bölgeyle özdeşleşmiş ürünlerin üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümüyle bu yöre, alan ve ya bölge sınırları içinde yapılması ürünün “menşe adını” belirtir. Menşe adı, menşe adına konu ürünün tamamı ile tanımlanan yerde üretilmiş olmasını gerektirir. Çünkü ürün, niteliklerini ancak ait oldukları yöre içinde üretildiği takdirde kazanabilir. Bu tür ürünlere örnek olarak Eskişehir Lületaşı örnek olarak verilebilir.
Mahreç işaretleri ise, her zaman belirli bir nitelik ve kalite ile bağlantılı olmadan herhangi bir ürünün coğrafi olarak kaynaklandığı yeri ( ülke, bölge, yöre, şehir) gösterir. Mahreç işaretine konu olan ürünün özelliklerinden en az birinin, o yöreden kaynaklanması şartıyla yöre dışında da üretilebilmesi söz konusudur. Bu tür ürünlere Isparta Halısı örnek verilebilir. Bu ürünlerin nitelikleri, kalitesi, ünü ve diğer özellikleri belirli bir coğrafi yere ait doğal hammadde ya da beşeri unsurlara dayalı işlemlerden kaynaklanan özellikler taşır. Bu üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye ait üretim yöntemlerinin aynen kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması şarttır.
İlimizde tescili yapılan coğrafi işaretler nedir diye bakacak olursak; Akçaabat Köftesi ( Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası ), Hamsiköy Sütlacı ( Maçka Esnaf ve Sanatkarlar Odası ), Sürmene Bıçağı ( Sürmene Belediyesi ), Trabzon Kazaziyesi ( Trabzon Kuyumcular ve Saatçiler Esnaf Odası ), Trabzon Telkariye ve Hasırı ( Trabzon Kuyumcular ve Saatçiler Esnaf Odası ) olduğunu görebiliriz. Bu ürünler coğrafi işaret tescili yapılan ürünlerdir fakat başvuru aşamasında olan ve henüz tescile hak kazanmamış en az 5 ürün daha olduğunu biliyorum.
Peki bu tescili kimler yapabilir?
Üretici grupları, ürün veya ürünün kaynaklandığı coğrafi alanla ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu niteliğindeki meslek kuruluşları, ürünle ilgili olarak kamu yararına çalışan veya üyelerinin ekonomik çıkarlarını korumaya yetkili dernekler, vakıflar kooperatifler, ürünün tek bir üretici coğrafi işaret tescili için başvuru hakkına sahiptir.
Trabzon Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği ve Odalar Birliği’ne bağlı esnaf ve sanatkarlar odaları başta olmak üzere, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası ve ilgili Belediye’lerin coğrafi işaret tescili ile ilgili önümüzdeki süreçte güzel çalışmaları olacağını biliyoruz.
Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı ile işbirliği içerisinde çalışılacak olan kurumların ortak amacı 2019 yılı başına kadar bölgede ( Trabzon, Rize, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Artvin ) en az 40 coğrafi işaret tescili gerçekleştirmek.
Halkımızın, üniversitemizin, STK’larımızın ve ilgili yerel yönetimlerimizin bu çalışmaları yakından takip ederek katkı sunması ilimizin geleceği için son derece önemlidir. Coğrafi işaretlerle coğrafyamızı tescilleyelim.
