Reçete’nin bu haftaki konuğu Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Abdurrahim Sayılır:
MİDE VE BAĞIRSAK HASTALIKLARININ TEŞHİSİ VE TEDAVİSİ, E.R.C.P. NEDİR? NASIL YAPILIR?
REFLÜ NEDİR?
Halk arasında Mide Reflüsü olarak bilinen GastroÖzofagealReflü hastalığı, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Reflü, asitli mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve uzun süre temas etmesiyle yemek borusunun asitten kendini koruma özelliğinin yok olmasından kaynaklanır. Erişkinlerin yaklaşık %20’sinde reflü görülmektedir.
REFLÜ ŞİKÂYETLERİ VE BELİRTİLERİ NELERDİR?
Tipik belirtileri: Midede ekşime, yanma, göğüs arkasında yanma, boğaz ve ağıza acı sul gelmesidir.
Atipik reflü belrtileri ise
1-Ses kısıklığı
2-Gıcık öksürüğü
3-Ağız kokusu
4-Çarpıntı, kalbe bası hissi
5-Nefes darlığı, nefes yetmezliği duygusu
6-Astım
7-Diş çürüğü
8-Süreğen yutak yangısı (kronik farenjit)
9-Hıçkırık
10-Süreğen sinüzit, olarak sıralanabilir.
Reflü tanısı nasıl konulur?
1-Hastanın şikâyetleri tanı konmasında en önemli kriterdir. Bunlara ek olarak:
2-Özafagoskopi yapılır. Endoskopi vücudun çeşitli organlarının içini çeşitli ışık kaynakları ile aydınlatarak direkt görme, inceleme yöntemlerine verilen adıdır.
Reflü Nasıl Tedavi Edilir?
Reflü tedavisinde 3 seçenek vardır: Hastanın dikkat etmesi gerekenler, ilaç tedavisi ve ameliyattır.
Reflü hastalığı olan hastaların dikkat etmesi gerekenler şunlardır:
*Sırt üstü yatmamak veya baş normalden daha yukarıda olacak şekilde yatmak
*Mideyi çok dolduracak kadar yememek
*Yatmadan önceki 3 saat içerisinde çay, kahve, alkol, kolalı içecekler ve çikolata gibi besinleri almamak
*Sigarayı bırakmak
*Yemek yiyip hemen yatmamak
*Fazla kiloları vermek
*Mide asidini arttıran ilaçları almamak (özellikle aspirin ve bazı ağrı kesici ilaçlar)
*Dar pantolon veya etek giymemek
*Boğazda gıcık hissedildiğinde sürekli temizlemeye çalışmamak, su içerek veya yutkunarak gidermeye çalışmak
E.R.C.P. NEDİR?
Endoskopi ile ağız yolundan girilerek yemek borusu ve mide geçilir ve duodenuma ulaşılır. Duodenumda bulunan milimetrik safra yolu ağzına endoskop içinden geçirilen ince bir kanülle girilir ve safra yollarının içine röntgen cihazından görülebilen kontrast madde verilir.
Bu sırada röntgen cihazı ile elde edilen görüntü sayesinde safra yollarında bulunan taş, tümör, darlık gibi anormallikler tanınır. Safra yollarına müdahale düşünülüyorsa, ucunda tel bulunan bir başka kanül ile, safra yolları girişi elektrokoter aracılığıyla elektriksel olarak kesilerek genişletilir. Örneğin safra taşı varsa, basket ya da balon kateter endoskopun içinden geçirilir ve taş yakalanarak ya da çekilerek çıkartılır. Safra akımını engelleyen tümör ya da darlık gibi durumlarda bir balon ile bu darlık giderilebilir, ya da darlık bölgesine bir stent yerleştirilerek safra akışı sağlanır. Başarılı bir işlem sonrası hasta aynı gün ya da sonraki gün normal yaşamına döner.
E.R.C.P. ne zaman yapılır?
Aşağıdaki nedenlerden dolayı safra yolları ve pankreatik kanalda bir daralma veya tıkanıklık meydana geldiğinde ERCP yapılır.
*Tümörler
*Koledok taşları.
*Pankreatit; travmatik veya inflamasyona bağlı olabilir.
*Enfeksiyon papillada oluşan darlıklar.
*Kanallarda skar veya skleroz adı verilen darlıklar.
*Her iki kanalda oluşabilen psödokistler.
*Ayrıca travma ve cerrahi nedenlerle oluşabilen kanal yaralanmalarında teşhis ve tedavi amacıyla ERCP yapılır.
Stent Yerleştirme Nasıl Yapılır?
Stent bir kanal içerisine yerleştirilen bir cihazdır. Bu cihaz, kanalı açık tutmaya yardımcı olur. Stentler kanalın daralmış kısımlarının aşılabilmesi için safra yollarına veya pankreas kanallarına yerleştirilebilir. Bu daralmış kısımlara striktür adı verilir. Daralmanın nedeni skar dokusu veya tümörler olabilir. Nedeni ne olursa olsun, striktür olması halinde salgıların normal akışı engellenmektedir. Normal akışı sağlamak için genelde iki tür stent kullanılır. Birinci tür stent plastiktir ve küçük bir pipet görünümündedir. ERCP endoskopundan geçirilen plastik bir stent, tıkanmış olan kanala yerleştirilebilir. İkinci tür stent ise metal tellerden yapılmıştır. Bu stent, çapraz bir tel örgü görünümündedir. Metal stentler bükülebilir. Plastik stente oranla daha çok açılabilir. Doktorlar, her bir hastanın durumuna uygun olacak şekilde stent seçimini yaparlar. Plastik ve metal stentler, birkaç ay sonra tıkanabilir. Yeni bir stent takılması için yeniden ERCP gerekebilir.
ERCP Sonrası Durum Nedir?
ERCP sonrası, hastalar sakinleştiricilerin etkisi geçene kadar yaklaşık bir saat uyanma odasında tutulur. Hastalar sakinleştirici ilaçların unutkanlık yapma etkisi nedeniyle işlemi ve işlem sonrası periyodu ve bu periyotta sağlık personeli ile konuşmaları hatırlamayabilir. ERCP sonrası hasta şişkinlik veya mide bulantı hissedebilir. Ayrıca hastalarda bir veya iki gün sürebilen boğaz ağrısı da olabilir. Sakinleştirici ilaçların etkisi kalktıktan sonra 2-3 saat içinde hasta eve gidebilir. Ancak hastalar muhtemelen kendilerini yorgun hissedeceklerinden dolayı günün geri kalanı evde dinlenerek geçirmelidir. Hastalar işlemden 2 saat sonra ağızdan beslenebilir ve devamlı ilaçlarını almaya başlayabilirler.
KOLON-REKTUM ve ANÜS HASTALIKLARI NELERDİR?
KANSERLER, POLİPLER, ÜLSERATİF KOLİT, CROHN, DİVERTİKÜL, KONSTİPASYON (KABIZLIK), REKTAL PROLAPSUS, FEKAL İNKONTİNANS ( GAZ-GAİTA TUTAMAMAK), ANAL ABSE, FİSTÜL, HEMOROİD, FİSSÜR, PRURİTİS ANİ ( ANAL KAŞINTI) ve buna benzer hastalıklardır.
KALINBARSAK(KOLON) VE REKTUM POLİPLERİ NEDİR?
Kolon ve Rektumun iç duvarından barsak kanalının içine doğru büyüyen oluşumlardır. Bunlardan bazıları saplı bir şekilde kanal içine sarkarken, diğerleri barsak duvarına yapışık bir şekildedirler.
KOLO-REKTAL POLİPLERİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Rektal kanama, sümüksü akıntı, barsak fonksiyonunda değişiklikler, ishal, kabızlık ve bazende karın ağrısı belirtileri yapar.
TEŞHİS YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Gaitada gizli kan araştırılması, Endoskopik ( özellikle KOLONOSKOPİ ) tetkikler ve çift kontrast lavmanlı baryum grafisi ile tanı konur.
KABIZLIK ( KONSTİPASYON )NEDİR?
Kabızlık, toplumda özellikle kadında sık rastlanılan bir durumdur. Günde 1-2 kez ile haftada 3 kez tuvalete çıkabilme ( defekasyon ) sayısı normal kabul edilir. Eğer defekasyon ( tuvalete çıkma ) sayısı haftada 2 den az oluyorsa bu takdirde bu kişiyeKabızlık ( Konstipasyon ) tanısı konur. Ancak birçok kişi bu durumdan pek rahatsızlık duymaz. Eğer defekasyon sayısı 7 – 10 günde bir kez oluyorsa bu durumda hekime başvurmak gerekir.
KABIZLIĞIN NEDENLERİ NELERDİR?
Çok çeşitli nedenler konstipasyona sebep olabilir. Genellikle yeterli miktarda posalı gıda ve sıvı almamak, sakin - hareketsiz bir şekilde yaşamak, devamlı Laksatif ( ishal ilaçları) ilaçlar kullanmak gibi sebeplerin yanı sıra çok daha ciddi nedenler kabızlığa yol açabilir. Özellikle daha önceden kabızlık hikayesi olmayan bir kimsenin 2 –3 hafta süren bir kabızlığı ortaya çıktığında hekime başvurması şarttır. Eğer gaitada kan da görülürse hiç zaman kaybedilmemesi gerekir.
KOLON- REKTAL KANSERLERDE KLİNİK BELİRTİLER NELERDİR?
Genelde kadın ve erkekte eşit oranda görülen Kalın barsak - Rektum kanserleri sinsi seyreder. Hastalık aşağıdaki belirtilerle ortaya çıkar.
Rektumdan kan gelmesi ( rektal kanama ), gaitanın kanla bulaşık olması,
Tuvalete çıkma alışkanlığında değişiklik
Gaitanın eskiye oranla incelmesi,
Kabızlık – İshal durumlarının ortaya çıkması,
Sık sık tuvalete çıkma isteği, buna rağmen tam boşalamama hissi,
Karında gaz ağrıları,
Kansızlık (anemi),
İzah edilemeyen zayıflama
TEŞHİS NASIL KONUR?
Kolo - Rektal kanserlerde kesin teşhis barsak içerisindeki tümörden endoskopik yöntemlerden ( Rektoskopi, FleksiblSigmoidoskopi, KOLONOSKOPİ ) biriyle yapılacak tetkik ve alınacak parçanın patolog tarafından mikroskopik tanısı ile konur.
KOLONOSKOPİ HANGİ KOŞULLARDA YAPILIR?
*50 yaşdan sonra 3-5 yılda bir kez rutin muayene olarak,
*Karına ait izah edilemeyen müphem belirtilerde,
*Kolon ve Rektum kanseri veya polipleri nedeni ile daha önce tedavi edilen hastaların izlenmesinde,
*Ülseratif kolit ve crohn gibi iltihabi barsak hastalığı olanların izlenmesinde,
*Yakın akrabasında (anne, baba, kardeş ) kolon-rektum kanseri olanlarda.