Reçete’nin bu haftaki konuğu Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Op. Dr. Bülent Diri:
Özel Medicalpark Karadeniz Hastanesi Ortopedi Ve Travmatoloji Uzmanı Op. Dr. Bülent Diri, Kireçlenme ‘Artroz’ nedir? Menisküs nedir? Kalça ve diz protez ameliyatları ve artroskopik (kapalı) omuz ameliyatları nedir, nasıl yapılır? sorularını sizler için cevapladı.
KİREÇLENME ‘’ARTROZ’’ NEDİR?
Halk arasında kireçlenme olarak bilinen hastalık ya da tıbbi adı ile “artroz” veya “osteoartrit” eklemlerde meydana gelen aşınma ve yıpranma sonucu ortaya çıkar. Kemiklerimizi birbirine bağlayan eklemlerimizde, karşılıklı kemik yüzeyleri üzerini kaplayan ve ağrısız ve kaygan hareketi sağlayan eklem kıkırdağı bulunur. Yıllar içinde bu parlak ve düzgün yüzeyli doku aşınır, eskir ve yer yer dökülerek altındaki kemik ortaya çıkar. Yaygın inanışın aksine, artrozda eklemlerde kireç birikmesi söz konusu değildir.
EN ÇOK HANGİ EKLEMLERİ TUTAR?
Artroz en sık yük taşıyan eklemlerde görülür. En fazla diz eklemi olmak üzere, kalça, el parmakları ve omurga sık olarak tutulur. Buna karşın, özel bir yaralanma olmadığı müddetçe bilek, omuz, dirsek gibi eklemlerin tutulumu nadirdir.
KİREÇLENME BELİRTİLERİ NELERDİR?
Artrozun en önemli bulgusu ağrıdır. Önceleri eklemi kullanmakla artıp dinlenmekle geçen ağrılar, hastalık ilerledikçe kalıcı hala gelebilir. Eklemlerde şişlik, kemik çıkıntılar ve şekil bozuklukları ortaya çıkar. Kemik yüzeylerin birbirine sürtünmesi sonucu kıtırtı şeklinde sesler duyulabilir. Eklemlerin hareket açıklığı azalır ve tutulan eklemde işlev kaybı ortaya çıkar.
RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Artroz için en önemli risk faktörü yaştır. 65 yaşın üzerindeki kişilerin üçte birinde röntgen grafileri ile saptanan artroz bulguları vardır. Obezite en önemli faktörlerden birisidir. Yaştan bağımsız olarak obez kişilerde artroz riski erkeklerde 2 misli, kadınlarda 3 misli artar. Bilinmeyen nedenlerden dolayı kadınlarda artroz erkeklere oranla iki misli daha sık görülür. Ailevi birtakım faktörlerin de olduğu düşünülmektedir.
KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALIDIR?
Eklemlerde artroz oluşmasını önlemek için en önemli faktör obeziteden kaçınmaktır. Yürüme sırasında vücut ağırlığının 3 ila 6 misli diz eklemine biner, bu nedenle bir kilo fazla bile olsa bu dize 6 kg olarak yansıyacaktır. Aşırı kiloların eklemde oluşturduğu anormal yükler, kıkırdak dokusunda geri dönüşü olmayan hasarlara yol açar ve beklenenden çok daha erken yaşta artroz görülmesine neden olur.
MENİSKÜS NEDİR? NE İŞE YARAR?
Kırk yıl öncesine kadar menisküslerin işe yaramaz artıklar olduğu düşünülürdü. Bu nedenle dizi ağrıyan her hastada menisküs yırtığı akla gelir ve ameliyat sırasında menisküsler sağlam bile olsa, nasıl olsa ileride yırtılacak diye tamamen çıkartılırdı. Ancak son yıllarda menisküslerin dizlerin normal işlevi için çok önemli görevleri olduğu anlaşıldı. İki kemik arasında yerleşen menisküsler bir conta gibi görev yaparak eklem kıkırdağını anormal yüklenmelerden korurlar.
MENİSKÜS YIRTIKLARI NASIL OLUŞUR?
Gençlerde ve ileri yaştaki bireylerde menisküs yırtıklarının oluş şekli farklıdır. Gençlerde, menisküsün yırtılması için çık ciddi bir travma gerekir. Bu genellikle sabit ayak üzerinde dönme hareketi sırasında oluşur. Futbol, basketbol, kayak gibi sporlarda oluşan yırtıklar buna örnektir.
MENİSKÜS YIRTIKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Menisküs yırtıkları oluşurken hastalar genellikle ani bir ağrı batma ya da yırtılma hissederler. Yırtılan menisküsün hangisi olduğuna bağlı olarak ağrı dizin iç ya da dış kısmında daha belirgindir. Birkaç saat içinde dizin içinde sıvı veya kan toplanmasına bağlı olarak diz ekleminde şişlik ortaya çıkar. Genellikle yaralanan dizin üzerine basmak mümkündür ancak topallama vardır ve sporcular genellikle sporu bırakmak zorunda kalırlar.
MENİSKÜS YIRTIKLARINA NASIL TANI KONULUR?
Doktorunuz menisküs yırtığı tanısına ulaşmak için önce olayın oluş şeklini anlatmanızı isteyecek. Daha sonra dizinizi muayene ederek menisküs yırtığı bulgularını araştıracaktır. Bu sırada yan ve çapraz bağlarınızı da muayene eder. İyi bir hikaye ve fizik muayene sonrasında menisküs yırtığı tanısı büyük ölçüde ortaya çıkar. Menisküs yırtıklarının tanısını doğrulamak için son yıllarda en güvenilir yöntem diz ekleminin manyetik rezonans görüntülemesidir (MR).
MENİSKÜS ONARIMI NASIL YAPILIR?
Dizin uzun dönem sağlığı için çok önemli olan görevlerini yerine getirmeleri için menisküs yırtıklarında ilk seçenek onarımdır. Menisküslerin damarlanma özellikleri nedeniyle iyileşme yetenekleri çok yüksek değildir . Menisküs tamiri günümüzde artroskopik cerrahi ile yapılmaktadır.
ARTROSKOPİ NEDİR?
Artroskopi eklemi ilgilendiren hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılan minimal bir cerrahi yöntemdir. Artroskopi hekiminizin, artroskop olarak adlandırılan, kurşun kalem inceliğinde bir alete yerleştirilmiş küçük bir lens ve aydınlatma sistemi sayesinde 4,5 mm lik açılan deliklerden diz eklemin içerisini ayrıntılı bir şekilde görmesine yardımcı olur. Yani, artroskopi "eklemin içine bakmak" anlamına gelir. Eklemin içini görmemizi sağlayan alete ise artroskop denir.
TOTAL KALÇA PROTEZİ KİMLER İÇİN UYGUNDUR?
Kalça eklemi artrit, kalça çıkığı, kırık ya da damarlanma bozukluğuna bağlı olarak ileri derecede hasar görmüş kişilerde, diğer tedavi yöntemleri (ilaçlar, fizik tedavi, eklem içi enjeksiyonlar, baston kullanımı) ile sonuç alınamazsa kalça protezi uygulanır.
KALÇA PROTEZLERİNDEKİ SON GELİŞMELER NELERDİR?
1960 yılında ilk kez uygulanan protezlerde, yıllar içinde materyel, teknoloji ve cerrahi tekniklerde büyük gelişmeler ortaya çıkmıştır. Önceleri sadece metal ve plastik arayüzden oluşan protezlere, günümüzde metal-metal ve metal-seramik arayüzler eklenmiştir.
KALÇA PROTEZ AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Total kalça protezi genel veya epidural (belden uyuşturma) anestezi ile yapılabilir. Ameliyat 2 saat civarında sürer. Ameliyat sonrası ağrıyı engellemek için epidural veya damar yolundan takılan ağrı pompaları kullanılır. Ameliyat sırasında ve sonrasında kaybettiğiniz kan için damar yoluyla kan verilebilir.
ARTSOSKOPİK (KAPALI) OMUZ AMELİYATI NEDİR?
Omuz çok hareketli bir eklem olması nedeniyle sıklıkla sakatlıklara maruz kalır ve bunun sonucunda ağrı, hassasiyet, zayıflık, gevşeklik ve hareket kısıtlılığı gelişebilir. İyi bir muayene ve gerekli tanı yöntemleri sonrasında problemin tam olarak ne olduğunu anlamak ve tedavi etmek amacıyla omuz artroskopisi gerekebilir.
EN YAYGIN YAPILAN ARTROSKOPİK TAMİRLER NELERDİR?
Rotator manşet yırtıkları,Kemik çıkıntılarını tıraşlama,Labrum yırtıkları tamiri,Bağ tamiri,Eklem içi enflamasyonlu dokuları ve serbest kıkırdakları temizleme,Tekrarlayan omuz çıkıları tamiri,Kist eksizyonu,
OMUZ ARTROSKOPİSİ NE ZAMAN ÖNERİLİR?
Eğer ameliyat dışı tedavi yöntemlerine yanıt vermeyen ağrılı bir omzunuz varsa ortopedi hekiminiz size omuz artroskopisi önerebilir. Ameliyat dışı tedavi yöntemleri dinlenme, fizik tedavi, ilaç tedavisi ve lokal enjeksiyonlardır. Bu yöntemler omuzdaki enflamasyonu azaltabilir.
PRP NEDİR?
PRP yani “trombositten Zengin Plazma” kanımızın onarıcı hüclerinin yara, doku iyileşmesi ve yenilenmesi için kullanılmasıdır. Yıpranan, hasarlanan, yaşlanan dokularımızın yenilenme sürecine girmesinde oldukça başarılı bir tedavidir.
Vücudumuzun dokularındaki hasar onarımını, yaşlanma etkilerini geriye çevirme, iyileştirme özelliğini tetikleyen biyolojik bir tedavi yöntemidir.
PRP'NİN ORTOPEDİ DE KULLANILDIĞI HASTALIKLAR NELERDİR?
*diz eklemi ve diğer eklem kireçlenmelerinde,
*omzun tendon hastalıkarında,
*tenisçi ve golfcü dirseğinde,
*aşil tendonunun bazı hastalıklarında,
*tendinitler,
*tenosinovitler,
*kas tendon yırtıklarında,
* spor yaralanmalarında kullanılan bir tedavi yöntemidir.
PRP’NİN YAN ETKİSİ VAR MIDIR?
Hayır, İlk enjeksiyondan 3 hafta sonra hasta tekrar değerlendirilmelidir. Genellikle 3 hafta arayla 6 aylık dönem içinde 3 enjeksiyona kadar yapılabilir. İşlemden sonra doku iyileşmesini hızlandırmak için fizik tedaviye devam edilebilir. Hastaların birçoğunda ilk enjeksiyondan sonra iyileşme görülür. Birçok bilimsel çalışmada başarı oranının %80 – 85 oranında olduğu gösterilmiştir. Bazı hastalarda kısmi bir iyileşme olurken, bazı vakalarda tam iyileşme gösterilmiştir.
